اقتصاد و تجارتایران
بحران برق و افسانه "اسراف" ایرانی‌ها
دالغا خاتین‌اوغلو
مقاله نویسنده مهمان
۱۴۰۳/۴/۲۴۱۴۰۳ تیر ۲۴, یکشنبه
در میانه کسری هنگفت برق، مقامات جمهوری اسلامی دوباره انگشت اتهام را به سوی مردم دراز کرده و آنها را به صرفه‌جویی دعوت می‌کنند. اما آیا واقعا مردم ایران برق زیادی مصرف می‌کنند؟ یاداشتی از دالغا خاتین‌اوغلو.
https://p.dw.com/p/4iHWU
تبلیغات
کسری برق در ایران تبدیل به یک بحران مزمن شده استعکس: Morteza Nikoubazl/NurPhoto/picture alliance
آمارهای رسمی وزارت نیرو نشان می‌دهد مصرف برق خانگی در ایران طی سال گذشته حدود ۱۰۰ تراوات ساعت بوده است. آمارهای رسمی ترکیه و آلمان، کشورهایی با جمعیت مشابه ایران، نشان می‌دهد مصرف خانگی برق شهروندان آنها ۳۵ درصد بیشتر از ایرانی‌ها است و حتی متوسط مصرف برق اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا و ژاپن بسیار بیشتر از شهروندان ایرانی است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
این واقعیت نکته‌ای نیست که اخیرا کشف شده باشد و مقامات ایران از آن بی‌اطلاع باشند. آرشیو آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی در دهه گذشته نیز نشان می‌دهد برای نمونه مصرف برق خانگی در آلمان و دیگر کشورهای اروپایی و آمریکا طی سال ۲۰۱۱ بسیار بیشتر از ایرانی‌ها بوده است.
مقامات جمهوری اسلامی این موضوع را دقیقا می‌دانند و مشخص نیست چرا با وجود اطلاع از این موضوع، باز هم مردم را مقصر کسری برق، گاز و دیگر حامل‌های انرژی در کشور معرفی می‌کنند.
نمونه دیگر فرار رو به جلو مقامات جمهوری اسلامی در زمان اوج‌گیری کسری گاز در زمستان است و تاکنون گزارش‌های زیادی از قول مقامات ایران و رسانه‌های حکومتی مبنی بر اینکه شهروندان ایرانی "چندین برابر اروپایی‌ها" مصرف گاز دارند، منتشر شده است.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
در آمارهای رسمی نیز شرکت ملی گاز ایران مجموع گاز مصرفی بخش "خانگی، تجاری و صنایع کوچک" را بعنوان "مصرف گاز خانگی" جا می‌زند و مقامات ایران با استناد به همین آمار مدعی هستند که بیش از نیمی از گاز کشور در بخش خانگی مصرف می‌شود؛ در حالی که سهم واقعی خانوارهای ایرانی از مصرف گاز کشور حدود ۲۲ درصد است و تنها با اضافه کردن مصرف گاز بخش تجاری و صنایع کوچک این رقم به بالای ۵۰ درصد می‌رسد.
سهم خانوارهای ایرانی از مصرف برق کشور نیز حدود ۳۱ درصد است که رقم معمول و طبیعی است.
علت اصلی کسری برق ایران
مهمترین علت کسری برق ایران، لاقیدی دولت‌ها به برنامه افزایش سالانه ۷ درصدی تولید برق از ابتدای دهه گذشته تاکنون است، بطوری که هیچ کدام از دولت‌ها از سال ۱۳۹۰ تاکنون به این برنامه پایبند نبوده و تنها نیمی از اهداف رشد تولید برق محقق شده است.
اکنون دولت با کسری ۲۰ درصدی برق مواجه است و با توجه به صفر شدن صادرات برق، وابسته شدن به برق کشورهای همسایه شمالی، یعنی ترکمنستان و جمهوری آذربایجان، تحقق بسیار نازل اهداف رشد تولید برق و غیره، دسترسی به آمارهای وزارت نیرو نیز از خرداد پارسال مسدود شده است.
وزارت نیرو توضیح نمی‌دهد چرا از ابتدای تابستان پارسال دسترسی شهروندان و رسانه‌ها به آمارهایش را مسدود کرده، اما مقامات وزارت نیرو در مقصر جلوه دادن مردم در مصرف بی‌رویه برق با هم وارد رقابت شده‌اند.
نکته دیگر اینکه بر اساس برآورد خود وزارت نیرو و آرشیو آمارهایش، ۱۳ درصد از برق تولیدی کشور در همان مرحله انتقال و توزیع تلف می‌شود؛ رقمی که معادل ۴۰ درصد از کل مصرف برق خانوارهای ایرانی است.
جمهوری آذربایجان، کشور صادرکننده برق به ایران، روسیه، گرجستان و ترکیه پارسال از محل صادرات ۳ تراوات ساعت حدود ۴۰۰ میلیون دلار درآمد داشت. نکته اینجاست که حجم تلفات برق ایران در شبکه فرسوده انتقال و توزیع معادل بیش از ۱۳ برابر صادرات برق جمهوری آذربایجان در سال گذشته است که ارزش این حجم از تلفات برق بیش از ۵ میلیارد دلار در سال است.
اکنون که نام جمهوری آذربایجان به میان آمد، ذکر این موضوع نیز خالی از لطف نیست که حجم کسری تابستانی برق ایران، دو برابر کل تولید برق جمهوری آذربایجان و حدود ۱۴ هزار مگاوات است.
به عبارتی ساده، اگر جمهوری آذربایجان بعنوان بزرگترین صادرکننده برق منطقه، کل برق تولیدی خود را هم تحویل جمهوری اسلامی دهد، باز هم حتی نیمی از کسری برق تابستانی در ایران جبران نمی‌شود.
کسری برق ایران در تابستان به حدی بالا است که برای جبران آن باید ماهانه ۳ میلیارد دلار به واردات برق اختصاص دهد؛ رقمی که از درآمدهای ماهانه صادرات نفت ایران نیز بالاتر است.
نکته دیگر اینکه بخش اعظم نیروگاه‌های برقی ایران از نوع قدیمی گازی یا بخاری با راندمان ۳۰ تا ۳۳ درصد است. جمهوری اسلامی طی دو دهه گذشته تبدیل نیروگاه‌های گازی و بخاری به نوع چرخه ترکیبی برای بالا بردن راندمان آنها به ۴۵ درصد هدف‌گذاری کرده بود؛ برنامه‌ای که نه تنها محقق نشد، بلکه طی سال‌های گذشته بخش اعظم نیروگاه‌های تازه راه‌اندازی شده نیز از نوع کم‌بازده گازی و بخاری بوده است.
جمهوری اسلامی توضیح نمی‌دهد چرا به رغم ادعای ساخت نیروگاه چرخه ترکیبی در خارج، از جمله سوریه، در خود کشور این کار را انجام نمی‌دهد.
مقاماتی با ادعاهای خیالی
همین چند ماه پیش بود که رسانه‌های حکومتی از برنامه دولت برای اتصال شبکه برق به ترکیه برای صادرات برق به اروپا خبر داده بودند. حتی خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، پا را فراتر نهاده و بهمن‌ماه پارسال مدعی شد هم‌اکنون برق ایران از طریق ترکیه، بلغارستان و یونان به اتحادیه اروپا متصل شده است.
هم‌زمان پایگاه اطلاع‌رسانی دولت ابراهیم رئیسی با انتشار گزارشی به نقل از علی اکبر محرابیان وزیر نیرو دوباره به ادعای اتصال شبکه برق ایران به اتحادیه اروپا تاکید کرد و مدعی شد «برق بیش از یک سوم نیروگاه‌های کشور هم اکنون به دلیل عدم نیاز از مدار خارج است. هیچ ناترازی در شرایط موجود نداریم و با رعایت کردن مردم، همانطور که در تابستان انجام شد، برق تمامی بخش‌ها تأمین می‌شود».
اکنون نه تنها تحویل برق به صنایع نصف شده، حتی قطعی برق به بخش داروسازی نیز کشیده شده، مردم با خاموشی‌های گسترده مواجه هستند و ادارات ۱۵ استان تعطیل شده است.
نکته جالب اینکه کل ادارات کشور در تابستان تنها ۲ هزار مگاوات برق مصرف می‌کنند که با تعطیل شدن همه آنها تنها ۱۵ درصد از کسری تابستانی برق ایران جبران می‌شود.
آقای محرابیان در میانه کسری هنگفت برق کشور توضیح نمی‌دهد از بهمن پارسال چرا به رغم ادعایش، ایران نه تنها هیچ برقی به اتحادیه اروپا صادر نکرده، بلکه حتی به خود ترکیه نیز هیچ برقی تحویل نداده است.
اکنون در دمای بالای ۴۰ درجه که حتی در برخی از استانها به ۵۰ درجه می‌رسد، ادعا و تخیلیات وزیر نیروی ایران در رابطه با صادرات برق به اروپا به چه درد مردم، صنایع و ممکلت می‌خورد. آیا این ادعای خیالی به همراه دیگر ادعاهای بلندپروازانه مقامات جمهوری اسلامی ذره‌ای در پیشرفت کشور یا حل مشکلات تاثیری دارد؟
